Η πανδημία του κορονοϊού ήταν μια αποτρέψιμη καταστροφή που δεν χρειαζόταν να κοστίσει εκατομμύρια ζωές, αν ο κόσμος είχε αντιδράσει πιο γρήγορα, σύμφωνα με μια ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών του Π.Ο.Υ., η οποία καταδικάζει τους παγκόσμιους ηγέτες και ζητά σημαντικές αλλαγές για να την τερματίσουν και να διασφαλίσουν ότι δεν θα συμβεί ξανά.
Στην έκθεσή τους με τίτλο «Covid-19: Ας είναι η τελευταία πανδημία» (COVID-19: Make it the Last Pandemic), που δημοσιεύτηκε σήμερα, οι ειδικοί αυτοί καταγγέλλουν ένα «πραγματικό Τσερνόμπιλ του 21ου αιώνα» και ζητούν να γίνουν άμεσα αλλαγές στα συστήματα προειδοποίησης και πρόληψης. Η έκθεση της επιτροπής, υπό την προεδρία της Έλεν Κλαρκ, πρώην πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας, και της Έλεν Τζόνσον Σίρλιφ, πρώην Προέδρου της Λιβερίας, βρήκε «αδύναμους κρίκους σε κάθε σημείο της αλυσίδας».
Ανέφερε ότι η προετοιμασία ήταν ασυνεπής και υποχρηματοδοτούμενη, το σύστημα συναγερμού πολύ αργό και πολύ μετριοπαθές, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ήταν ανεπαρκής. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η «απάντηση» που δόθηκε έχει επιδεινώσει τις ανισότητες. «Η παγκόσμια πολιτική ηγεσία απουσίαζε», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έκθεση.
Φεβρουάριος 2020, ένας χαμένος μήνας
Η Κλαρκ χαρακτήρισε τον Φεβρουάριο του 2020 ως «έναν μήνα χαμένης ευκαιρίας για να αποτρέψει την πανδημία, καθώς πολλές χώρες επέλεξαν να περιμένουν και να δουν».
«Μερικοί, μόλις οι κλίνες ΜΕΘ των νοσοκομείων άρχισαν να γεμίζουν, τότε αντιλήφθηκαν ότι χρειάζεται περισσότερη δράση» είπε. «Και τότε ήταν πολύ αργά για να αποφευχθεί η επιδημία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας δοκιμάστηκαν στα όριά τους και τα ποσοστά μόλυνσης, ασθένειας και θανάτου αυξήθηκαν και συνεχίζουν να αυξάνονται».
«Η κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί»
Η Έλεν Τζόνσον Σίρλιφ είπε: «Η κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Ένα ξέσπασμα ενός νέου παθογόνου, του Sars CoV-2, έγινε μια καταστροφική πανδημία που έχει τώρα σκοτώσει περισσότερα από 3,25 εκατομμύρια ανθρώπους και συνεχίζει να απειλεί ζωές και βιοποριστικά μέσα σε όλο τον κόσμο. Αυτό οφείλεται σε μυριάδες αποτυχίες, κενά και καθυστερήσεις στην ετοιμότητα και την ανταπόκριση. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αποτυχία να μάθουμε από το παρελθόν».
Πρέπει να ληφθούν επείγοντα μέτρα, πρόσθεσε. «Υπάρχουν πολλές κριτικές για προηγούμενες κρίσεις υγείας που περιλαμβάνουν λογικές συστάσεις. Ωστόσο, κάθονται και πιάνουν σκόνη στα υπόγεια του ΟΗΕ και στα ράφια των κυβερνήσεων… Η έκθεσή μας δείχνει ότι οι περισσότερες χώρες του κόσμου απλώς δεν ήταν προετοιμασμένες για μια πανδημία» ανέφερε.
Η έκθεση ανατέθηκε από τον γενικό διευθυντή της Π.Ο.Υ. λόγω της υποκίνησης των κρατών-μελών, τα οποία κάλεσαν την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας τον Μάιο του περασμένου έτους για μια αμερόληπτη ανασκόπηση του τι συνέβη και τι θα μπορούσε να μάθει από την πανδημία. Η έκθεση αναφέρει ότι οι Κινέζοι εντόπισαν και αναγνώρισαν τον νέο ιό αμέσως όταν εμφανίστηκε, στα τέλη του 2019, και έδωσαν προειδοποιήσεις που θα έπρεπε να είχαν ληφθεί υπόψη.
«Όταν ανατρέχουμε σε εκείνη την περίοδο, στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019, οι κλινικοί γιατροί στη Γουχάν ενήργησαν γρήγορα, όταν αναγνώρισαν άτομα με ένα σύμπλεγμα περιπτώσεων πνευμονίας που δεν ήταν φυσιολογικά» δήλωσε η Σίρλεφ. Μια προειδοποίηση στάλθηκε στη Γουχάν σχετικά με έναν δυνητικά νέο ιό, ο οποίος «γρήγορα συλλέχθηκε από γειτονικές περιοχές, χώρες, τα μέσα ενημέρωσης –σε μια διαδικτυακή τοποθεσία αναφοράς ασθενειών– και από τον Π.Ο.Υ.» είπε.
Καθυστέρησε ο Π.Ο.Υ.
Σύμφωνα με την επιτροπή, ο Π.Ο.Υ. θα έπρεπε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης έως τις 22 Ιανουαρίου, κι όχι στις 30 Ιανουαρίου, όπως συνέβη. Οι χώρες τον «χαμένο» Φεβρουάριο έπρεπε να προετοιμαστούν. Ωστόσο, κάποιες χώρες υποτίμησαν την επιστήμη και αρνήθηκαν τη σοβαρότητα της νόσου με «θανατηφόρες συνέπειες».
Η Κλαρκ επισήμανε ότι υπήρξε συνδυασμός παραγόντων έλλειψης παγκόσμιας ηγεσίας και συνεργασίας, γεωπολιτικών εντάσεων και εθνικισμών, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση ενός πολυπαραγοντικού συστήματος που θα επέτρεπε να διατηρηθούν οι άνθρωποι ασφαλείς. Η επιτροπή προτείνει περισσότερες εξουσίες και χρηματοδότηση στον Π.Ο.Υ. καθώς και τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συμβουλίου απειλών υγείας, που θα διοικείται από επικεφαλής κρατών.
Τι προτείνει
Για τον λόγο αυτό οι ειδικοί προτείνουν μια σειρά μέτρα, όπως η δημιουργία ενός Παγκόσμιου Συμβουλίου Αντιμετώπισης Υγειονομικών Απειλών αλλά και η εφαρμογή ενός νέου παγκόσμιου συστήματος παρακολούθησης που θα βασίζεται «σε πλήρη διαφάνεια». Το σύστημα αυτό θα δώσει στον Π.Ο.Υ. τη δυνατότητα να δημοσιεύει αμέσως πληροφορίες για επιδημίες που ενδέχεται να εξαπλωθούν και να γίνουν πανδημίες, χωρίς να ζητά την έγκριση των χωρών.
Εξάλλου, η θητεία του προέδρου του Π.Ο.Υ. θα πρέπει να είναι μία και να περιορίζεται στα επτά χρόνια, προκειμένου να αποφεύγει να υποκύπτει σε πολιτικές πιέσεις.
Η επιτροπή των ειδικών προτείνει επίσης μια σειρά μέτρων άμεσης εφαρμογής προκειμένου να ανασχεθεί η εξάπλωση της Covid-19, ζητώντας μεταξύ άλλων από τις πλούσιες χώρες να προσφέρουν περισσότερες από 2 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων έως τα μέσα του 2022, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο έως τον Σεπτέμβριο του 2021, σε 92 χώρες με μικρό ή μεσαίο εισόδημα.
Παράλληλα, ο Π.Ο.Υ. και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα πρέπει να καλέσουν τις κυβερνήσεις και τις φαρμακοβιομηχανίες για να καταλήξουν σε μια συμφωνία εθελοντικής άρσης των πατεντών των εμβολίων και μοιράσματος των τεχνολογικών γνώσεων για την παραγωγή τους, προκειμένου να αυξηθεί η παρασκευή εμβολίων κατά της Covid-19.
«Αν δεν μπορέσει να επιτευχθεί συμφωνία μέσα σε τρεις μήνες, τότε θα πρέπει να αρθούν αμέσως οι πατέντες των εμβολίων» τόνισε η Κλαρκ.
