Η μεγαλύτερη γενετική μελέτη που έγινε ποτέ έρχεται να ρίξει φως στο γιατί, αποκαλύπτοντας ότι το DNA των γυναικών «κουβαλά» σχεδόν διπλάσιες γενετικές μεταλλάξεις που συνδέονται με την κατάθλιψη σε σχέση με των ανδρών.
Και τα ευρήματα αλλάζουν ριζικά τον τρόπο που η ιατρική αντιλαμβάνεται τη γυναικεία ψυχική υγεία.

Οι βιολογικές, ορμονικές και ψυχοκοινωνικές διαφορές που καθορίζουν την ευαλωτότητα των γυναικών

Η κατάθλιψη αποτελεί τη συχνότερη ψυχική διαταραχή παγκοσμίως – και οι γυναίκες παραμένουν σταθερά πιο ευάλωτες από τους άνδρες.
Μια νέα διεθνής γενετική μελέτη με περισσότερους από 200.000 συμμετέχοντες έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που η επιστήμη υποψιαζόταν επί δεκαετίες: οι γυναίκες διαθέτουν διπλάσιο γενετικό φορτίο που συνδέεται με την εμφάνιση κατάθλιψης, γεγονός που εξηγεί εν μέρει τις διαφορές στη συχνότητα, στα συμπτώματα και στην ανταπόκριση στη θεραπεία.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications και πραγματοποιήθηκε από το Berghofer Medical Research Institute της Αυστραλίας, χαρτογράφησε τις γονιδιακές παραλλαγές που επηρεάζουν το πώς ο εγκέφαλος ρυθμίζει τη διάθεση, την ανταμοιβή και το άγχος.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν πάνω από 13.000 γενετικούς δείκτες που σχετίζονται με την κατάθλιψη στις γυναίκες – σχεδόν διπλάσιους σε σχέση με τους 7.000 που εντοπίστηκαν στους άνδρες.

Τα γονίδια που “μιλούν” για τη διαφορά των φύλων

Η επικεφαλής ερευνήτρια δρ. Jodie Thomas εξήγησε ότι «το γενετικό φορτίο της κατάθλιψης είναι σαφώς μεγαλύτερο στις γυναίκες· ορισμένες γονιδιακές παραλλαγές επηρεάζουν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την παραγωγή σεροτονίνης και ντοπαμίνης, δύο νευροδιαβιβαστές καθοριστικούς για τη ρύθμιση της διάθεσης».

Η ομάδα βρήκε επίσης ισχυρές συνδέσεις με γονίδια που επηρεάζουν τον μεταβολισμό και τις ορμόνες του φύλου – όπως τα οιστρογόνα – γεγονός που ενδέχεται να εξηγεί γιατί οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνότερα μεταβολικά συμπτώματα (αλλαγές βάρους, όρεξης, επιπέδων ενέργειας) κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου κατάθλιψης.

Σύμφωνα με τη δρ. Brittany Mitchell, συν-συγγραφέα της μελέτης, «η κατανόηση αυτών των διαφορών θα επιτρέψει τη δημιουργία θεραπειών προσαρμοσμένων στο φύλο.
Μέχρι σήμερα, τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν σχεδιαστεί κυρίως με βάση ανδρικούς πληθυσμούς, γεγονός που πιθανόν μειώνει την αποτελεσματικότητά τους στις γυναίκες».

Ορμόνες, εγκέφαλος και ευαλωτότητα

Η κατάθλιψη στις γυναίκες επηρεάζεται έντονα από τις ορμονικές διακυμάνσεις – εφηβεία, εγκυμοσύνη, λοχεία, εμμηνόπαυση.
Οι οιστρογονικές μεταβολές επηρεάζουν τη νευροπλαστικότητα και τα κυκλώματα του στρες.
Έρευνα του Harvard Medical School δείχνει ότι τα επίπεδα οιστρογόνων συνδέονται με την ενεργοποίηση του υποθαλάμου και της αμυγδαλής, περιοχών που ελέγχουν την απάντηση στο στρες.

Αυτή η βιολογική αστάθεια εξηγεί γιατί οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη μετά τον τοκετό, κατά τη λοχεία ή στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο.
Σύμφωνα με το National Institute of Mental Health (NIMH), έως και 1 στις 8 γυναίκες θα βιώσει κλινική κατάθλιψη μετά τη γέννα.

Κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες

Οι γενετικές διαφορές δεν είναι το μόνο στοιχείο του παζλ.
Η κοινωνική πίεση, η διπλή επιβάρυνση (εργασία – οικογένεια), η έμφυλη βία και οι ανισότητες στον χώρο εργασίας ενισχύουν τον κίνδυνο κατάθλιψης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι γυναίκες έχουν 1,7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, ποσοστό που αυξάνεται σε περιόδους οικονομικής ανασφάλειας ή απώλειας υποστηρικτικού περιβάλλοντος.

Οι γυναίκες επίσης αναγνωρίζουν και αναφέρουν πιο συχνά τα συναισθήματά τους – κάτι που οδηγεί σε μεγαλύτερη διάγνωση, αλλά και σε μεγαλύτερη έκθεση στο κοινωνικό στίγμα.
Η σύγχρονη ψυχολογία επισημαίνει ότι η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική επίγνωση, χαρακτηριστικά πιο συχνά στις γυναίκες, μπορεί να μετατρέπονται σε ευαλωτότητα όταν απουσιάζουν μηχανισμοί διαχείρισης άγχους.

Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η νέα γνώση

Η γενετική χαρτογράφηση ανοίγει τον δρόμο για εξατομικευμένη ψυχιατρική.
Στο μέλλον, τα γονιδιακά προφίλ θα μπορούσαν να καθορίζουν:

• ποια αντικαταθλιπτικά είναι πιο αποτελεσματικά σε κάθε φύλο,
• ποιοι ασθενείς έχουν υψηλότερο κίνδυνο υποτροπής,
• και ποια ορμονικά ή διατροφικά πρωτόκολλα μπορούν να προληφθούν εξαρχής.

Η δρ. Thomas τονίζει ότι «δεν μιλάμε για διαφορετικές νόσους, αλλά για διαφορετικούς δρόμους που οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα – την καταθλιπτική συμπτωματολογία».

Ποια συμπτώματα εκδηλώνονται πιο συχνά στις γυναίκες

Σύμφωνα με ανασκόπηση της Mayo Clinic, τα γυναικεία επεισόδια κατάθλιψης χαρακτηρίζονται πιο συχνά από:

• αίσθημα ενοχής ή αναξιότητας,
• υπερβολική κόπωση,
• τάση για συναισθηματική υπερφαγία,
• αυξημένη ευαισθησία στις απορρίψεις,
• και σωματικά συμπτώματα (πονοκεφάλους, πεπτικές διαταραχές).

Αντίθετα, οι άνδρες εμφανίζουν συχνότερα ευερεθιστότητα, επιθετικότητα ή κατάχρηση ουσιών ως «κάλυψη» της θλίψης τους.

Πότε πρέπει να ζητήσει κάποια βοήθεια

Η πρώιμη παρέμβαση σώζει ζωές.
Όταν η θλίψη, η απάθεια ή η απώλεια ενδιαφέροντος διαρκούν πάνω από δύο εβδομάδες, συνιστάται άμεση επικοινωνία με ψυχίατρο ή ψυχολόγο.
Η ψυχοθεραπεία, τα αντικαταθλιπτικά (όταν χρειάζονται) και η υποστήριξη του περιβάλλοντος αποτελούν τον πιο αποτελεσματικό συνδυασμό.

Η καλή ποιότητα ύπνου, η σωστή διατροφή, η κίνηση και η κοινωνική επαφή είναι θεμέλια για τη σταθερότητα της διάθεσης, ιδιαίτερα για γυναίκες σε ορμονικά μεταβατικές φάσεις.

Το μήνυμα της επιστήμης

Η νέα γενετική έρευνα δεν δίνει απλώς απαντήσεις – καταρρίπτει και στερεότυπα.
Η κατάθλιψη δεν είναι αδυναμία χαρακτήρα, αλλά αποτέλεσμα πολύπλοκων βιολογικών, ορμονικών και κοινωνικών παραγόντων.
Η κατανόηση αυτών των διαφορών αποτελεί το πρώτο βήμα για μια πιο δίκαιη, εξατομικευμένη ψυχική υγεία.

🖋️ Κείμενο – Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Στεργίου

📚 Πηγές:

• Nature Communications (2025): Sex-Specific Genetic Signatures of Major Depressive Disorder
• Science Alert (2025)
• Harvard Health Publishing (2024): Hormones and Depression in Women
• National Institute of Mental Health (NIMH)
• World Health Organization (WHO Fact Sheet 2025)
• Mayo Clinic (2024)