Μια κυβέρνηση 18 ημερών, υπό τον αρχηγό της ΕΡΕ, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, δύο χρόνια συνεχούς κι αδιάκοπης πολιτικής ανωμαλίας, με σημείο εκκίνησης την αποστασία του 1965, εθνικές κάλπες προκηρυγμένες για την 28η Μαΐου, στις οποίες οι οιωνοί προδιέγραφαν εκλογικό θρίαμβο του –ήδη αρκετά γερασμένου πάντως– Γεωργίου Παπανδρέου και τους θρυλικούς Rolling Stones να έχουν εκδιωχθεί κακήν κακώς από την Αστυνομία, με τη συναυλία τους στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας να μένει… απωθημένο των Αθηναίων ροκάδων. Με αυτά τα –κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά– σημάδια ξημέρωσε η 21η ημέρα του Απρίλη του 1967.
Και πάνω σε μερικές από τις κακοφορμισμένες πληγές του σώματος του ελληνικού γίγνεσθαι βρήκε έδαφος να επωαστεί η κακοήθης νεοπλασία της Χούντας. Πέρασαν 54 χρόνια από τότε, πάνω από μισός αιώνας. Είναι καλό, παρότι το γεγονός φαντάζει μακρινό, στα μονοπάτια του χρόνου, κάποιοι να θυμηθούν, κάποιοι άλλοι να μάθουν – μια και το ερώτημα αν μερικοί από εκείνους που έπαθαν τότε, έμαθαν κιόλας, δεν έχει ακόμα απαντηθεί...
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967
Το χάραμα της 21ης Απριλίου βρήκε τις ερπύστριες βαρέων αρμάτων να «πληγώνουν» με πολύ θόρυβο τους δρόμους της Αθήνας, τον ραδιοφωνικό σταθμό να… παιανίζει στρατιωτικά εμβατήρια, την αιφνιδιασμένη πολιτική ηγεσία της χώρας έρμαιο παρανοϊκών αξιωματικών του στρατού, πάλαι ποτέ ανυπόληπτων, και τους κεραυνοβολημένους πολίτες να αναρωτιούνται «ποιος έκανε το πραξικόπημα».
Η διεξαγωγή των εκλογών στις 28 του Μαΐου έγινε «όνειρο» απατηλό, ο τότε βασιλιάς «πιάστηκε» στον ύπνο και το απόλυτο γκρίζο σκέπασε αποπνικτικά ολόκληρη τη χώρα από τη μια άκρη της ως την άλλη. Ένας ταξίαρχος και δύο συνταγματάρχες με βαρύ μητρώο στον λαβύρινθο των συνωμοσιών έμελλε να γίνουν οι πρωταγωνιστές μιας σκοτεινής συγκυρίας.
Υποχείρια ή αφ' εαυτού δρώντες; Η απάντηση έχει πολλές φορές υπονοηθεί εκκωφαντικά, αλλά δεν έχει αρθρωθεί ξεκάθαρα – κι ας έχει περάσει πια πάνω από μισός αιώνας. Παττακός, Μακαρέζος, Παπαδόπουλος… Μαριονέτες ή αυτοκινούμενες φιγούρες; Η απάντηση έχει πια μόνο ιστορική αξία.
Εκείνο το πρωί λοιπόν… βγήκαν τα πρώτα τανκς, στις 2.00 τα ξημερώματα, για να καταλάβουν όλα τα στρατηγικά σημεία της πρωτεύουσας (Βουλή, υπουργεία, ΕΙΡ, ΟΤΕ, Ανάκτορα). Την ίδια ώρα, ο συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς εξαπέλυε πιστές στο κίνημα δυνάμεις για να συλλάβουν το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας.
Οι πραξικοπηματίες έβαλαν σε εφαρμογή το ΝΑΤΟϊκό σχέδιο «Προμηθεύς», για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου, με αποτέλεσμα να κινηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Μεγάλη ήταν η συμβολή του διοικητή της Σχολής Ευελπίδων, Δημήτρη Ιωαννίδη, ο οποίος κινητοποίησε το τάγμα της σχολής και τη Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΣΑ).
Μία από τις πρώτες ενέργειες των συνωμοτών ήταν να συλλάβουν τον αρχηγό του ΓΕΣ, Σπαντιδάκη, και να τον αντικαταστήσουν με τον ομοιόβαθμό του Οδυσσέα Αγγελή, που ήταν μυημένος στο κίνημα. Ο νέος αρχηγός του Στρατού έδωσε εντολή σε όλους τους μεγάλους στρατιωτικούς σχηματισμούς να εφαρμόσουν το σχέδιο «Προμηθεύς» κι έτσι να εξασφαλιστεί η υπακοή του στρατεύματος σε όλη τη χώρα.
Λίγες ώρες πριν είχε ολοκληρωθεί η συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου και τα μέλη του αποχώρησαν για τα σπίτια τους, χωρίς να έχουν ιδέα για το τι θα επακολουθούσε. Ανάμεσά τους και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Παναγιώτης Παπαληγούρας.
Η μοναδική ενέργεια για να αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πραξικόπημα έγινε από την πλευρά του υπουργού Δημόσιας Τάξης, Γεωργίου Ράλλη, ο οποίος προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ταξίαρχο Ορέστη Βιδάλη για να κινητοποιήσει το Γ' Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη. Δεν πρόλαβε, αφού το σχέδιο «Προμηθεύς» είχε ήδη τεθεί σε εφαρμογή, με αποτέλεσμα ο ταξίαρχος Βιδάλης να μη λάβει ποτέ το σήμα του Γεωργίου Ράλλη.
Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης και στις 3.30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου το στρατιωτικό κίνημα είχε επικρατήσει, και μάλιστα αναίμακτα
Νωρίς το πρωί, το ραδιόφωνο της ΕΙΡ έπαιζε εμβατήρια και δημοτικά άσματα και οι αγουροξυπνημένοι Έλληνες άκουγαν τα πρώτα «Αποφασίζομεν και Διατάζομεν» των δικτατόρων, που ήταν η απαγόρευση των συγκεντρώσεων άνω των τριών ατόμων. Με συντακτική πράξη κατά τη διάρκεια της ημέρας ανεστάλησαν οι διατάξεις του Συντάγματος και ματαιώθηκαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967.
Αιφνιδιασμένοι από τις εξελίξεις φαίνεται να ήταν και οι Αμερικανοί, που δεν περίμεναν την κίνηση του Παπαδόπουλου. Τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ ξύπνησε ο ανιψιός του πρωθυπουργού Κανελλόπουλου, Διονύσης Λιβανός, και του ανακοίνωσε την είδηση. Όταν έπειτα από λίγες μέρες ο Τάλμποτ είπε στον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Τζακ Μέρι, ότι το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ήταν ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, αυτός του απάντησε κυνικά: «Μα, πώς είναι δυνατόν να βιάσεις μια πόρνη;..».
Μόνο δύο πρωινές εφημερίδες πρόλαβαν να περιλάβουν στην ύλη τους την εκδήλωση του πραξικοπήματος
Η «Καθημερινή» στην πρώτη της σελίδα είχε ένα μονόστηλο με τίτλο «Την 2αν πρωινήν εξερράγη στρατιωτικόν κίνημα. Συνελήφθησαν πολιτικοί άνδρες», ενώ η «Αυγή» πάνω από τον τίτλο της έγραφε: «Συνελήφθησαν από στρατιωτικούς οι Μ. Γλέζος, Λ. Κύρκος, Α. Παπανδρέου. Ασυνήθιστες κινήσεις στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων».
Αυτές ήταν οι πρώτες ώρες της χώρας στον «γύψο». Το έγκλημα ήταν διαρκές – κράτησε επτά χρόνια. Και κάποιοι λένε έως και σήμερα πως ενώ οι φυσικοί αυτουργοί τιμωρήθηκαν, μερικοί από τους ηθικούς με τα χρόνια πρώτα ξεπλύθηκαν κι ύστερα αποθεώθηκαν…
